Tên di sản : Chùa Đa Bút
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 74/ VHQĐ
Giới thiệu
Ngôi chùa cổ có từ thời Lê, đến Lê Trịnh là một ngôi chùa có quy mô lớn: Mẹ chúa Trịnh Tùng và nhân dân thập phương đến đây rất đông.
Thời kì Cần vương chống Pháp, nhiều lần Chùa bị tấn công và triệt phá. Nhưng sau đó, nhân dân lại xây dựng lại, tất nhiên không được như quy mô trước. Trên nền đất chùa cổ, lui ra phía ngoài, vết tích của hào lũy, công sự xưa vẫn còn vài chỗ.
Hiện nay, chùa chỉ còn Hậu cung và 3 gian Tiền đường:
Trong chùa còn hệ thống Phật điện gồm 5 bậc (bệ) thờ; trên cùng là 3 pho tượng Tam Thế (quá khứ, hiện tại và vị lai), lớp hai là hai pho tượng Kim đồng, Ngọc nữ hai bên và ở giữa là tượng Quan Âm Bồ Tát; lớp ba là tượng Bát Nan; lớp 4 là Phật thích ca và tòa Cửu Long; lớp 5 là tượng Đức Ông và thần thổ địa. Theo khảo sát, phần lớn tượng gỗ hiện còn đều là tượng cổ của thế kỉ XVII và XVIII.
Trong chùa còn giữ một chuông đồng thời Nguyễn (đế rộng 0,46m, cao 0,70m và chu vi 1,13m). Ngoài ra, ở đây còn một số bát hương đá, gốm thời Lê và Nguyễn.
Diện tích chùa cổ trước đây rộng tới vài ha, nhưng hiện nay, khuôn viên cả nhà và sân vườn chỉ khoảng vào sào Bắc Bộ.
Về kiến trúc hiện còn rất đơn giản, không có trang trí chạm khắc gì đặc biệt. Tiền đường rộng chỉ có 3,60m, dài 8,70m; hiên chùa cũng dài 8,70m và rộng 1,65m; sân chùa dài 18,1m; rộng 11,70m.
Nhà tổ bây giờ là nhà khách mới làm lại gần đây. Xung quanh chùa đã có tường và cổng ra vào. Sân lát kín gạch.
Nói chung, về giá trị kiến trúc của Chùa còn lại không có gì đặc biệt, nhưng những pho tượng cổ còn lại là những hiện vật rất có giá trị.
Mặc dù sự tồn tại của chùa Đa Bút cho đến hôm nay không quy mô và khang trang như một số chùa khác, nhưng với những gì còn lại đến hôm nay đều trở thành vô giá. Bởi vì ngôi chùa này là địa điểm lịch sử của cuộc khởi nghĩa Hùng Lĩnh – là cứ điểm và pháo đài tiêu diệt bọn giặc xâm lược Pháp thời Cần vương. Hiện nay, dấu tích của hào lũy, công sự vẫn còn một số chỗ.
Cho nên, việc công nhận ngôi chùa này là hết sức cần thiết và có ý nghĩa.